Ο «μυτιληνιός» χορός Φωτιές

Πριν από μερικά χρόνια, φίλος χοροδιδάσκαλος μου ζήτησε να του παίξω το μυτιληνιό σκοπό Φωτιές. Παραξενεύτηκα, γιατί μέχρι τότε δεν γνώριζα κανένα χορό με τούτο το όνομα. Μου έδωσε κασέτα, το έμαθα και το έπαιξα στην παράσταση. Από τότε, το σκοπό Φωτιές τον έχω παίξει αρκετές φορές σε διάφορες χορευτικές εκδηλώσεις.

Παρ’ όλο που η μουσική και ο χορός μού αρέσει, δεν μπόρεσα να πιστέψω πως ο χορός αυτός είναι παραδοσιακός. Στους χορούς των μυτιληνιών συλλόγων, που έπαιζα, ρωτούσα για τον συγκεκριμένο χορό, μα κανείς δεν τον γνώριζε. Ούτε στα μυτιληνιά έντυπα βρήκα πληροφορίες για τις Φωτιές.

Στην κασέτα που μου είχε δώσει ο χοροδιδάσκαλος, βιολί παίζει ο Χαρίλαος Ροδανός από την Αγιάσο. Στις 9 Αυγούστου 1995 πήγα στην Αγιάσο, βρήκα τον Ροδανό και τον ρώτησα για τη μουσική Φωτιές. Μεταξύ άλλων, μου ανέφερε:
«Πριν από τον πόλεμο του 1940, στη Μυτιλήνη ήκμασε ο Κήπος. Εκεί ερχόνταν οι ορχήστρες και τα συγκροτήματα. Στον Κήπο υπήρχε ένα κέντρο. Είχε έρθει εκεί μια ορχήστρα μεγάλη με βιολιά, πιάνο και άλλα, δεν ξέρω από πού, θαρρώ από την Αθήνα, και ένα κορίτσι βγήκε στο πάλκο και το τραγούδησε. Μου άρεσε και το πήρα. Αργό τσιφτετέλι ήταν ο σκοπός, αλλά το χορεύουν και συρτό. Ο σκοπός λέγεται «Γύφτισσα τσιγγάνα».

Ρώτησα να μάθω τα λόγια του τραγουδιού, όμως ο Ροδανός δεν τα θυμόταν. Τη μουσική «Γύφτισσα τσιγγάνα» δανείστηκε ο Παράσχος Λιάκατος, γυμναστής και χοροδιδάσκαλος από τη Μυτιλήνη, το χορογράφησε και το ονόμασε «Φωτιές», από τα κεριά που έδωσε να κρατούν οι χορευτές.

Είναι γνωστό σε όλους μας ότι, με το πέρασμα των παραδοσιακών χορών από τον παλιό χορευτή -που για το κέφι του χόρευε στα γλέντια ή τα πανηγύρια- στα χορευτικά συγκροτήματα, ορισμένα χορογραφικά στοιχεία προστέθηκαν (π.χ. στο σηλυβριανό χορό, οι χορευτές κρατούν ποτηράκια, ενώ με τα ποτηράκια χορεύεται ο πουτάνικος), και για χάρη της ομοιμορφίας ο αυθορμητισμός παγιδεύτηκε και περιορίστηκε σε συγκεκριμένες χορευτικές φιγούρες.

Σε άλλες περιπτώσεις, όπως οι «Φωτιές», δημιουργούνται χοροί που ποτέ δεν υπήρξαν!

Σε αυτές τις περιπτώσεις, απαραίτο είναι ο χοροδιδάσκαλος να ενημερώνει τον νέο χορευτή ή τον θεατή, προσθέτοντας πλάι στο όνομα του χορού τη φράση «χορογραφία π. χ. Λιάκατου».

Δ.Β. Κοφτερός
μουσικός

Παράδοση και Τέχνη 23, σελ. 8, Αθήνα, Δ.Ο.Λ.Τ., Σεπτέμβριος – Οκτώβριος 1995

πηγή Θοδωρή Κοντάρα