ΝΙΚΟΣ ΚΑΛΑΪΤΖΗΣ – ΜΠΙΝΤΑΓΙΑΛΑΣ -Έρωτας με τις χορδές τω οργάνων

Tο χειμώνα του 1978, γνώρισα στην Αθήνα, στο σπίτι του Στέλιου Τζελαηδή στα Κάτω Πατήσια, το Νίκο Καλαϊτζή ή Μπινταγιάλα σαντούρι, τον Τάσο Κουλούρη βιολί και το Χρήστο Παπανικολάου κιθάρα. Έκαναν πρόβες για να ηχογραφήσουν αργότερα σε τρεις κασέτες, παραδοσιακούς σκοπούς και τραγούδια της Λέσβου, «Τα ΜΥΤΙΛΗΝΙΑ ΜΑΣ 1-3» 1979-1980, για λογαριασμό του «Συλλόγου Μανταμαδιωτών Λέσβου» “Ο ΤΑΞΙΑΡΧΗΣ”.

          Εγώ είχα ξεκινήσει μαθήματα σαντουριού το Μάιο του 1978 με δάσκαλο το Τάσο Διακογιώργη. Εκεί γνώρισα το Στέλιο Τζελαηδή. Μου μίλησε για τις ηχογραφήσεις που ήθελε να κάνει ο σύλλογος και πως ξεκίνησε μαθήματα σαντουριού για να μάθει και να βοηθήσει στις ηχογραφήσεις. Όμως σε κάποια από κοινού εκδήλωση του συλλόγου και της Ο.Λ.ΣΑ. (σαντούρι έπαιξε ο δάσκαλός μας Τάσος Διακογιώργης, κιθάρα ο Σπανέλης που ήταν απ’ το Μανταμάδο) «φέρανε και κάποιο μουσικό από τον Πολυχνίτο, κάποιο Τάσο Κουλούρη…» που έπαιξε βιολί. Μετά την εκδήλωση ο  Κουλούρης είπε στο Τζελαηδή «Έχω και δύο φίλους μουσικούς που παίζαμε μαζί από μικροί. Καμιά μέρα θα τους φέρω». «Την άλλη μέρα νάτους. Ο Τάσος με το Νίκο το Μπενταγιάλα και το Χρίστο τον Παπανικολάου».

          Ο Τζελαηδής είχε στο σπίτι του σαντούρι, το είχε κατασκευάσει ο ίδιος. Ο Μπινταγιάλας αναφέρει: «Κάθισε λοιπόν από τη μία πλευρά ο Χρίστος και ο Τάσος από την άλλη, με πήραν εμένα τα δάκρυα να ακούσω σαντούρι μετά από τόσα χρόνια (είκοσι πέντε). Γράψαμε μια δοκιμαστική κασέτα που την κρατάω ακόμα»….  Προχώρησαν οι πρόβες και έγιναν οι ηχογράφησεις στο σπίτι του Μπινταγιάλα με «ηχολήπτη» το Στέλιο Τζελαηδή. Σε λίγο καιρό κυκλοφόρησαν «Τα Μυτιληνιά μας». 

          «Τραγούδια Μυτιλήνης και Χίου» (SDNM 110),είχε εκδόσει και ο «Σύλλογος προς διάδοσιν της Εθνικής μουσικής» σε δίσκο βυνιλίου το 1974. Εγώ δεν είχα πικ-απ για να τον ακούσω και οι κασέτες με «Τα Μυτιληνιά μας» ήταν το καλύτερο βοήθημα. Αυτές τις κασέτες τις άκουσε και ο δάσκαλός μου, Τάσος Διακογιώργης, και από αυτές μου έγραφε  τραγούδια και σκοπούς στο πεντάγραμμο για να τα μαθαίνω. Θαύμαζε την όμορφη ηχογράφηση και τους εξαίρετους μουσικούς, τη μαγεία των σκοπών. Ζήτησε απ’ το Τζελαηδή να του γνωρίσει το σαντουριέρη, το Νίκο Καλαϊτζή. Έτσι και έγινε. Μια μέρα πήγαμαι και οι τρεις στο σπίτι του Μπινταγιάλα. Ο μπάρμπα Νίκος θυμάται: «….Ρώτησε (ο Διακογιώργης) ποιος παίζει σαντούρι. Του είπανε «ο Μπινταγιάλας, το είχε παρατήσει εικοσειπέντε χρόνια και το ξανάπιασε». «Τι λέτε ρε παιδιά ! θέλω να τον γνωρίσω αυτό τον άνθρωπο». «Πράγματι ήρθε στο σπίτι μου στα Λιόσια, γνωριστήκαμε».

          Ο Τζελαηδής επισκεπτόταν τακτικά το Μπινταγιάλα και κάποιες φορές με πήρε μαζί του. Το Φλεβάρη του 1980 ζήτησα απ’ το Μπινταγιάλα να μου γράψει ταξίμια. Η βιντεοσκόπηση, έγινε από το Στέλιο Τζελαηδή και είναι μια τρίλεπτη ηχογράφηση .

Στις 30/3/1980 του πήρα και την πρώτη μου συνέντευξη. Μάζευα πληροφορίες για την ιστορία του σαντουριού. Έτσι μαγνητοφώνησα λίγα λόγια για το σαντούρι στο νησί μας και για τη δική του ενασχόληση με το όργανο.

          Για τον ίδιο σκοπό ζήτησα πληροφορίες από το μουσικολόγο Μάρκο Δραγούμη και του πήγα δώρο τις δυο πρώτες κασέτες με «ΤΑ ΜΥΤΙΛΗΝΙΑ ΜΑΣ». Ενθουσιάστηκε με την ποιότητα της ηχογράφησης, το δέσιμο των μουσικών αλλά και για το ιδιαίτερο παίξιμο του σαντουριέρη.

          Πήγαινα που και που στο σπίτι του, μιλάγαμε στο τηλέφωνο, δημιουργήθηκε δηλαδή μια φιλική σχέση. Η επικοινωνία έγινε ποιο τακτική και δυνάμωσε απ’ το παρακάτω περιστατικό. Κάποιος φίλος μου, ο Πέτρος ο Κόντος που καταγόταν απ’ την πάνω Αγόριανη και έπαιζε λίγο σαντούρι, μου ζήτησε να τον βοηθήσω να φτιάξει σαντούρι. Έτσι και έγινε. Τον βοήθησα, έφτιαξε ένα για το ίδιο και ένα για μένα και στη συνέχεια ασχολήθηκε συστηματικά με την κατασκευή. Έκανε αρκετά σαντούρια, αλλά δυστυχώς έφυγε απ’ τη ζωή χωρίς να προλάβει να τα τελειώσει. Μου είπαν να τα αγοράσω και να τα τελειώσω. Πήρα δυο τρία και ενημέρωσα το μπάρμπα Νίκο μήπως ήθελε να αγοράσει κι εκείνος μερικά σκαριά. Μου είπε «αν με βοηθήσεις να πάρω». Του έδειξα πως θα σχεδιάζει τη θέση των κλειδιών και καρφιών στα μπαλκόνια και πως θα κάνει τις τρύπες. Τρυπήσαμε παρέα ένα – δυο σαντούρια, και συνέχισε μόνος του. 

    Η συχνή επικοινωνία μας έφεραν πιο κοντά. Τον αποκαλούσα  μπάρμπα Νίκο, έπαιρνε το βιολί και παίζαμε παρέα. «Μπινταγιαλίσκου είνι μάθητου». Του ζήτησα πληροφορίες για τους δρόμους, τα ταξίμια, το κούρδισμα. Το 1995 τον πήρα και πήγαμε σε ένα στούντιο και μου ηχογράφησε διάφορα ταξίμια κ.α. Την ίδια χρονιά μου έδοσε και μια κασέτα με μια μελωδική άσκηση «έλεγχος του κουρδίσματος του σαντουριού». Μου εξήγησε αναλυτικά «τα περάσματα» από συγχορδία σε συγχορδία.  Μου έλεγε  ιστορίες απ’ τα παλιά, και κάποιες φορές το στρώσαμε για τα καλά στο πιοτό. Μου εμπιστεύθηκε το φωτογραφικό του αρχείο, έβγαλα αντίγραφα και του το επέστρεψα. Κάθε φορά που ηχογραφούσε κάτι καινούργιο, μια κασέτα ένα cd, με ενημέρωνε, μου το έδινε, το αγόραζα. «Πέραστο» μου έλεγε. Αρκετές είναι και οι φορές που παίξαμε παρέα σε χορούς των συντοπίτικων σωματείων. Εκείνος βιολί και τραγούδι, ο Χρίστος Παπανικολάου κιθάρα και εγώ σαντούρι.

          Το 2006, ο παγκοσμίου φήμης εθνομουσικολόγος,τσιμπαλίστας, ερευνητής κ.α. Σάμ – Σωτήρης Τσιάνης, γοητευμένος απ’ το βιρτουόζικο παίξιμο του μπάρμπα Νίκου, μου ζήτησε να τον γνωρίσει. Έτσι και έγινε. Τον πήγα στα Λιόσια στο σπίτι του, του έπαιξε, τραγούδησε και είπαμε πολλά. 

Ο Τάσος Διακογιώργης είναι αναμφίβολα ο δάσκαλός μου. Μου είπε και μου έδειξε πάρα πολλά. Τον ευγνωμονώ, τον ευχαριστώ. Ανάλογη ευγνωμοσύνη οφείλω και στο Νίκο Καλαίτζή ή Μπινταγιάλα, το μπάρμπα Νίκο, γιατί κι εκείνος είναι δάσκαλός μου κι ας μην μου έκανε ποτέ μάθημα σαντουριού. Μέσα απ’ τη γνωριμία μας που εξελίχθηκε σε αλληλοεκτίμηση και φιλία, μου έδοσε πολλά. Τον ευχαριστώ. Ας είναι ελαφρύ το χώμα που τον σκεπάζει.     

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ

          Ο Νίκος Καλαϊτζής ή Μπινταγιάλας γεννήθηκε στο Μεσότοπο Λέσβου στις 1 Σεπτεμβρίου 1925. Καταγόταν από οικογένεια μουσικών και έπαιζε σαντούρι, βιολί, μπουζούκι και παλιότερα τρομπόνι και κορνέτα.

          Τα πρώτα χρόνια παίζει στην οικογενειακή κομπανία. Μετά τη στρατιωτική του θητεία μετακομίζει στη Χαλκίδα (1953) κοντά στο Γιώργο και τον Ηλία και σχηματίζουν το συγκρότημα με την ονομασία οι «ΜΥΤΙΛΗΝΑΙΟΙ».

          Μετά από είκοσι χρόνια διαμονής του στη Χαλκίδα εγκαθίσταται στην Αθήνα, στα Άνω Λιόσια και με την αναζωπύρωση του παραδοσιακού τραγουδιού ηχογραφεί με τους παιδικούς του φίλους, Τάσο Κουλούρη ,βιολί και Χρήστο Παπανικολάου, κιθάρα τρεις κασέτες «ΤΑ ΜΥΤΙΛΗΝΙΑ ΜΑΣ» (1979-1980). Το 1988 μέχρι το 1993 βρίσκεται στη Μυτιλήνη όπου παίζει και διδάσκει βιολί και σαντούρι. Επιστρέφει  στην Αθήνα και συνεχίζει τις μουσικές του δραστηριότητές. 

Ο Νίκος Καλαϊτζής υπήρξε δεξιοτέχνης του σαντουριού. Χρησιμοποιούσε “μαλακές” μπαγκέτες και είχε τοποθετήσει δέρμα ανάμεσα στις χορδές και τους καβαλάρηδες για να παράγει ήχο απαλό και πνιχτό ανάλογο με αυτόν του τσίμπαλου. Το παίξιμό του ήταν επηρεασμένο απ’ τη τεχνική τόσο του Χατζέλη, που τον θαύμαζε, όσο και των ρουμάνων και ούγγρων βιρτουόζων του τσίμπαλου.

Έφυγε για το τελευταίο ταξίδι, στις 21 Ιανουαρίου 2012.

ΗΧΟΓΡΑΦΗΣΕΙΣ -ΔΙΣΚΟΓΡΑΦΙΑ:

1. «ΑΦΙΦΗ»-«ΑΜΑΛΙΤΣΑ» 1960 δίσκος βυνηλίου 45στρ. RCA
2. «ΜΟΥΣΟΥΛΜΑΝΑ»-«ΧΑΛΚΙΔΑ» 1960 δίσκος βυνηλίου 45στρ. RCA
3. «ΠΟΤΕ ΘΑ’ΡΘΕΙ ΚΥΡΙΑΚΗ»-«ΜΑΝΑΒΑΚΙ» 1960 δίσκος βυνηλίου 45στρ. RCA
4. «ΠΕΣ ΜΟΥ ΘΕΕ»-«ΡΙΖΗΜΑ» 1960 δίσκος βυνηλίου 45στρ. RCA
5. ΔΙΣΚΟΣ ΒΥΝΗΛΙΟΥ ΜΕ 4 ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ, 1961 Neoofon
6. «ΤΑ ΜΥΤΙΛΗΝΙΑ ΜΑΣ» Νο1-2 Σύλλογος Μανταμαδιωτών Λέσβου «Ο ΤΑΞΙΑΡΧΗΣ» 1979 έκδοση EMI
7. «ΤΑ ΜΥΤΙΛΗΝΙΑ ΜΑΣ» Νο3 Σύλλογος Μανταμαδιωτών Λέσβου «Ο ΤΑΞΙΑΡΧΗΣ» 1980 έκδοση EMI
8. «ΜΥΤΙΛΗΝΙΑ» 1980, κασέτα Polypfon
9. «ΝΙΚΟΣ ΚΑΛΑΪΤΖΗΣ. ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΑ ΜΥΤΙΛΗΝΗΣ (Νο1-3), κασέτα, έκδοση Galaxy Sound (sd 43-45)
10. «ΤΑ ΜΥΤΙΛΗΝΙΑ ΜΕ ΤΟΝ ΜΠΙΝΤΑΓΙΑΛΑ» Νο 4 κασέτα, έκδοση Galaxy Sound (sd 46)
11. «ΝΗΣΙΩΤΙΚΑ ΚΑΙ ΛΑΪΚΑ Νο 1 ΜΕ ΤΟΝ ΜΠΙΝΤΑΓΙΑΛΑ» κασέτα, έκδοση Φίνιξ, sd 507
12. «ΛΑΪΚΑ ΚΑΙ ΝΗΣΙΩΤΙΚΑ Νο 2 ΤΟΥ ΝΙΚΟΥ ΜΠΙΝΤΑΓΙΑΛΑ», κασέτα, έκδοση Φίνιξ, sd 508
13. « ΟΡΓΑΝΑ & ΔΡΟΜΟΙ – Ο ΜΠΙΝΤΑΓΙΑΛΑΣ ΣΕ ΤΑΞΙΜΙΑ (βιολί,σαντούρι, μουζούκι) κασέτα, έκδοση Φοίνιξ Νο 216
14. «ΝΙΚΟΣ ΜΠΙΝΤΑΓΙΑΛΑΣ- ΛΑΪΚΑ ΚΑΙ ΝΗΣΙΩΤΙΚΑ»CD fs 1150
15. ΝΙΚΟΣ ΜΠΙΝΤΑΓΙΑΛΑΣ- ΛΑΪΚΑ ΚΑΙ ΝΗΣΙΩΤΙΚΑ Νο 2» CD fs 1151
16. «ΜΟΥΣΙΚΕΣ ΣΤΟ ΑΙΓΑΙΟ» 1987, CD, έκδοση Υπουργείο Πολιτισμού
17. «ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΑ ΟΡΓΑΝΑ» «ΣΑΝΤΟΥΡΙ Νο 2» 1994 CD, έκδοση FM RECORDS
18. «ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΑ ΟΡΓΑΝΑ» «ΒΙΟΛΙ Νο 5»1995 CD, έκδοση FM RECORDS
19. «ΕΛΛΗΝΕΣ ΑΚΡΙΤΕΣ 1,2,3,5,7,9,10,11» 1997 CD, έκδοση Αρχείου Ελληνικής Μουσικής και της FM records
20. «ΑΡΧΕΙΟ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ» Νο 3,6,7,9,10,11,12,14,15,27,29,34,35,402
21. «ΜΟΥΣΙΚΟΣ ΜΑΝΤΑΜΑΔΟΣ» 1997, έκδοση Συλλόγου Μανταμαδιωτών
22. «ΛΕΣΒΟΣ ΑΙΟΛΙΣ, τραγούδια και χοροί της Λέσβου» 1997 CD έκδοση Πανεπιστημιακές εκδόσεις Κρήτης Νο 9-10
23. «ΤΑ ΚΛΕΦΤΙΚΑ» 1997 CD, έκδοση Εταιρεία Αθηναϊκή Νο 113
24. «ΜΟΥΣΙΚΑ ΣΤΑΥΡΟΔΡΟΜΙΑ ΣΤΟ ΑΙΓΑΙΟ, ΛΕΣΒΟΣ 19^ος-20^ος αιώνας» 2000 CD, εκδόσεις Εξάντα
25. «ΛΕΣΒΟΣ –ΜΙΚΡΑ ΑΣΙΑ…δύο τρία κύματα δίπλα μας τα’ Αϊβαλί» 2006 Cd έκδοση Δημοτικό ωδείο Πετρούπολης

ΡΑΔΙΟΦΩΝΙΚΕΣ ΕΚΠΟΜΠΕΣ:

1. ΡΑΔΙΟΦΩΝΙΚΟΣ ΣΤΑΘΜΟΣ ΕΝΟΠΛΩΝ ΔΥΝΑΜΕΩΝ, 1958
2. ΤΡΙΤΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ, δεκαετία 1980

ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ:

1. ΕΚΠΟΜΠΕΣ ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ

ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ –ΣΥΝΑΥΛΙΕΣ:

ΚΥΠΡΟΣ, ΓΕΡΜΑΝΙΑ, ΒΕΛΓΙΟ,ΟΛΛΑΝΔΙΑ, ΣΙΚΑΓΟ, ΚΑΝΑΔΑΣ, ΑΦΡΙΚΗ, ΑΥΣΤΡΑΛΙΑ

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:

• «ΝΙΚΟΣ ΚΑΛΑΪΤΖΗΣ – ΜΠΙΝΤΑΓΙΑΛΑΣ, έρωτας με τις χορδές των οργάνων. ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΜΟΣΧΟΒΗΣ, Αθήνα 2010
• «ΜΥΤΙΛΗΝΙΟ ΣΑΝΤΟΥΡΙ- ΣΚΟΠΟΙ ΚΑΙ ΧΟΡΟΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΛΕΣΒΟ» Δ.Β.ΚΟΦΤΕΡΟΣ ,Αθήνα 1997, Μυτιλήνη- Αιολίδα 2011
• Αδημοσίευτές συνεντεύξεις, 1980 και 2006 (αρχείο Δ.Β.ΚΟΦΤΕΡΟΣ)

Μυτιλήνη 31 Ιανουαρίου 2012

Δ.Β.ΚΟΦΤΕΡΟΣ