Παλιές τέχνες
Το ελαιοτριβείο του Παναγιώτη Σαπουναδέλλη (επονομαζόμενου Τοκιστή) στη θέση «Μπογιατζή». Ήταν ατμοκίνητο και χτίστηκε το 1900. Τα μηχανήματά του αγοράστηκαν από μηχανουργεία του Πειραιά και ήρθαν στο χωριό από το Ντίπι. Το 1905 δώρισε εν ζωή στην Εφορεία του Νοσοκομείου το ατμοκίνητο ελαιοτριβείο του με σκοπό να προσελκύσει σ’ αυτό πελατεία, αφού οι ελαιοπαραγωγοί το είχαν εγκαταλείψει λόγω των λαθροχειριών του ιδιοκτήτη. Αλλά, 20 χρόνια αργότερα η κυριότητα του ελαιοτριβείου δεν είχε ακόμα μεταβιβαστεί στο Νοσοκομείο, οπότε πάρθηκε δικαστικά από τον τότε πρόεδρο της Κοινότητας Δημήτριο Χατζησπύρο. Τελικά το 1931 η Εφορεία του Νοσοκομείου σε ειδική τελετή τον ανακήρυξε μεγάλο ευεργέτη.
Το παλιό ελαιοτριβείο της Παναγίας Αγιάσου που χτίστηκε το 1879 στο «Καμπούδι». Επειδή οι ελαιόμυλοι που σώθηκαν από τη μεγάλη πυρκαγιά του 1877 (γιαγκίνι) δεν επαρκούσαν για την έκθλιψη του ελαιοκάρπου, η Δημογεροντία δανείστηκε χρήματα από τον Αρχιμανδρίτη και Ελληνοδιδάσκαλο Ευγένιο Θάλασσα και από τον υφασματοπώλη Δημήτριο Γλεζέλη, για να χτίσει ατμοκίνητο ελαιοτριβείο, το οποίο να έχει δυο κατακόρυφες μυλόπετρες και σιδερένια πιεστήρια και στο οποίο να αλέθονται τη μέρα 25 μόδια. Επειδή τα χρήματα που δανείστηκε δεν επαρκούσαν, η Δημογεροντία συγκάλεσε συνέλευση των νοικοκυραίων στην οποία αποφασίστηκε να πληρώσουν και όλοι οι κάτοικοι (πλην των φτωχών, χώρων και ορφανών) από δυο ημερομίσθια (προς 20 γρόσια το καθένα), να πουλήσει και η εκκλησία αγροκτήματα και να γραφτεί το ελαιοτριβείο στο όνομά της. Τα μηχανήματά του αγοράστηκαν από το ελληνικό μηχανουργείο Δ.Ισηγόνη στη Σμύρνη αντί 2.215 λιρών Τουρκίας, εκτός από τρεις μυλόπετρες, τη μεταφορά των εργαλείων, τα ναύλα του τελωνείου και τα έξοδα τοποθέτησης. Τα μηχανήματα και οι μυλόπετρες ήρθαν με καράβι στο Ντίπι. Από εκεί μεταφέρθηκαν στην Καρύνη με βόδια και μουλάρια και από την Καρύνη μέσω της «πατουμένης» (επειδή δεν υπήρχε ακόμα ο αμαξιτός δρόμος) με μεγάλες δυσκολίες έφτασαν στην Αγιάσο. Στον περίβολο του ελαιοτριβείου κτίστηκαν αποθήκες για τον ελαιόκαρπο, που αχρήστευσαν τις αποθήκες των σπιτιών. Δίπλα του χτίστηκαν και ελαιαποθήκες με πιθάρια και βυτίνες. Το ατμοκίνητο αυτό ελαιοτριβείο ήταν το τρίτο πάνω στη Λέσβο (υπήρχε ένα στη Γέρα και ένα στη Μυτιλήνη των Κουλαξίζηδων). Ανήκε στο Νοσοκομείο Αγιάσου. Το 1900 κοντά στο παλιό χτίστηκε και νέο μεγαλύτερο ατμοκίνητο ελαιοτριβείο. Αργότερα περιήλθε στην ιδιοκτησία του ΤΑΔ Αγιάσου. Σήμερα έχει ανακαινιστεί και διαμορφώθηκε σε Κέντρο Νεότητας του Δήμου Αγιάσου.
πηγή: agiasos.gr και fsagiasou.gr
