Αυτό που κάνει την Μυτιλήνη να ξεχωρίζει από οποιαδήποτε άλλη πόλη της Ελλάδας είναι τα αρχοντικά της. Με διαφορετικό αρχιτεκτονικό στυλ το κάθε αρχοντικό -τα περισσότερα μέσα σε όμορφους κήπους– αποκαλύπτουν με τον καλύτερο τρόπο τη Μυτιλήνη του 19ου και των αρχών του 20ού αιώνα, τη Μυτιλήνη της βιομηχανικής επανάστασης.
Την πόλη που τροφοδοτούσε τις αγορές της Ευρώπης με λάδι πρώτης ποιότητας, που έστελνε στις κομψές Γαλλίδες των σαλονιών τα μοσχοσάπουνά της, που κάλυπτε με τα βιομηχανικά σαπούνια της τις ανάγκες της ανερχόμενης εριοβιομηχανίας, που τα πλοία της κυριαρχούσαν στη θάλασσα, που το ούζο της κατακτούσε τον κόσμο…
Στα σπίτια αυτά στη Σουράδα, στ’ Ακλειδιού, στον Μακρύ Γιαλό αλλά και στο Κιόσκι, ζούσαν οι έμποροι, οι βιομήχανοι και οι εφοπλιστές της εποχής.
Οι εμπορικές τους συναλλαγές με την Οθωμανική αυτοκρατορία, τη Ρωσία, την Αίγυπτο, και με την Ευρώπη δεν έφεραν στη Λέσβο μόνο χρήμα, αλλά και πολιτισμικές επιρροές, που αποτυπώθηκαν στα αρχοντικά τους, στα εργοστάσια και στα βιομηχανικά κτήρια, αλλά και στον τρόπο ζωής, στα γράμματα, στις τέχνες, αλλά και στην κοινωνική οργάνωση.
Οι αστικές κατοικίες που κτίστηκαν μετά το 1850 δεν αποτελούν τη συνέχεια του αρχιτεκτονικού προτύπου της Οθωμανικής αυτοκρατορίας ή του αστικού πυργόσπιτου όπως αυτό εξελίχθηκε από τον 18ο στον 19ο αιώνα.
Αντίθετα χαρακτηρίζονται από ένα άνοιγμα προς τα ευρωπαϊκά πρότυπα και, ενώ τα πυργόσπιτα κάλυπταν κυρίως λειτουργικές ανάγκες, τα αρχοντικά αποτέλεσαν έναν τρόπο επίδειξης του πλούτου που συσσωρεύονταν από το εμπόριο και τη ναυτιλία. Τα αρχοντικά ήταν όμως, πάνω απ’ όλα, σπίτια που κατοικούντο από άρχοντες, από μια κοσμοπολίτικη αστική τάξη που παρήγαγε πλούτο (παραγωγή, εμπόριο, ναυτιλία, τράπεζες) συναναστρεφόμενη μ’ όλον τον κόσμο.
Τα αρχοντικά είναι επηρεασμένα από διάφορους ρυθμούς. Σε μια πρώτη φάση επηρεάζονται από τον βαυαρικό νεοκλασικισμό και τον μπαρόκ ρυθμό, ή του Second Empire, και χαρακτηρίζονται από συμμετρία και μια αυστηρότητα που πρόσδιδαν μια μεγαλοπρέπεια στα σπίτια, έτσι ώστε να χαρακτηριστούν δικαιολογημένα “αστικά μέγαρα”.
Ο επόμενος τύπος αποκτά ελεύθερα σχήματα αλληλοδιείσδυση των όγκων, έντονη κλίση στη στέγη, και μια ασυμμετρία που έκφραζε το στιλ picturesque (γραφικό).
Πολλά από τα αρχοντικά της Μυτιλήνης είναι καλοσυντηριμένα και έτσι μπορεί κανείς να θαυμάσει τις τοιχογραφίες, τα ξυλόγλυπτα ταβάνια, τα γύψινα φατνώματα τα έπιπλα γαλλικού τύπου σε στυλ Λουδοβίκου 15ου και 16ου, τους πίνακες ζωγραφικής, αλλά κυρίως να γνωρίσει τους τελευταίους πραγματικούς αρχόντους.
@ φωτο Αλέκος Κιουρέλλης
Χτίστηκε στη δεκαετία του 1900 από την οικογένεια Βασιλείου για να χρησιμοποιηθεί σαν εξοχική κατοικία. Στο δρόμο για το αεροδρόμιο. tagΠροσθ. ετικετώνpinΠροσθ. τοποθεσίαςpencilΕπεξεργασίαΟικία Ελπίδας Σιφναίου-Εμμανουήλ. Περιοχή Ακλειδιού Μυτιλήνης. Χτίστηκε το 1911. tagΠροσθ. ετικετώνpinΠροσθ. τοποθεσίαςpencilΕπεξεργασίαΚατοικία Γεωργίου Δομένικο. Χτίστηκε σε μεγάλη έκταση στη Σουράδα Μυτιλήνης το 1920 από άγνωστο αρχιτέκτονα.Σημερινός ιδιοκτήτης ο Θεόδωρος Δουκάκης. Αν και οι ιστορικές αναφορές για την οικογένεια είναι σπάνιες, ο Γεώργιος Δομένικο θα πρέπει να ανήκε σε παλιά μυτιληνιά οικογένεια, όπως υποδηλώνει το γενουάτικης προέλευσης όνομα του, αλλά και η αναφορά σε μέλος της οικογένειας, στον Μ. Δομένικο, ως πλοιοκτήτη κατά την περίοδο έναρξης του Τανζιμάτ. Ένα άλλο μέλος της οικογένειας, ο Γ. Δομένικο αναφέρεται ως προεστός το 1877. Ο Γεώργιος Δομένικο είχε μεταναστεύσει στην Αίγυπτο, όπου έκανε μεγάλη περιουσία σαν αντιπρόσωπος της SHELL. Όταν επέστρεψε στη Μυτιλήνη παντρεύτηκε την αδελφή του Κωνσταντίνου Χατζηχριστόφα. Οι πληροφορίες προέρχονται από την διδακτορική διατριβή της κ. Ιωάννας Σωτηρίου-Δωροβίνη (2001): “Η αρχιτεκτονική των κατοικιών της ανώτερης αστικής τάξης της Μυτιλήνης (1850 – 1930)”.Πύργος Ιωάννη Γιαννέλη στο προάστιο Ακλειδιού της Μυτιλήνης. Χτίστηκε το 1910 με σχέδια του Αργύρη Αδαλή. Ο Ιωάννης Γιαννέλης ήταν γόνος παλιάς μυτιληνιάς οικογένειας γαιοκτημόνων και εμπόρων. Ο Μ. Γιαννέλης ήδη από την πρώιμη περίοδο (1864) αναφέρεται να έχει συστήσει συνεταιριστική εταιρεία διακίνησης αγροτικών προϊόντων στη Λέσβο και στη Ραιδεστό της Ρουμανίας. Ο Γ. Γιαννέλης είχε καταγωγή από το χωριό Μόρια όπου είχε μεγάλη κτηματική περιουσία και ελαιοτριβείο. Παντρεύτηκε την Μαρία, ανιψιά και θετή κόρη του Ζαφείρη Βουρνάζου, γόνου της παλιάς οικογένειας των Βουρνάζων. Απέκτησε δυο παιδιά, τον Ζαφείρη και τον Κωνσταντίνο. Ο Ζαφείρης Γιαννέλης, διανοούμενος με σπουδές στην Ελβετία, παντρεύτηκε προς το τέλος της ζωής του τη χέρα του γιατρού και βουλευτή Λέσβου Θεοδοσίου Θεοδοσιάδη. Κληρονόμησε την οικία στον θετό γιό του Ιωάννη Θεοδοσιάδη-Γιαννέλη. Οι πληροφορίες προέρχονται από την διδακτορική διατριβή της κ. Ιωάννας Σωτηρίου-Δωροβίνη (2001): “Η αρχιτεκτονική των κατοικιών της ανώτερης αστικής τάξης της Μυτιλήνης (1850 – 1930)”.Κατοικία Ασπασίας Γιαννοπούλου-Τριανταφυλλίδου. Στην περιοχή Μακρύς Γυαλός της Μυτιλήνης. Χτίστηκε γύρω στα 1890 από τον έμπορο Δημήτρη Γιαννόπουλο για να προικίσει την κόρη του Ασπασία. Στο εσωτερικό του διαθέτει εξαίρετες οροφογραφίες.Το αρχοντικό είναι του Σπυρίδωνα Τζωρτζίδη. Τα σχέδια είναι του Ασημάκη Φούσκα. Χτίστηκε το 1912. tagΠροσθ. ετικετώνpinΠροσθ. τοποθεσίαςpencilΕπεξεργασίαΑρχοντικό Γρηγορίου (περίπου 1890) στη Σουράδα Μυτιλήνης tagΠροσθ. ετικετώνpinΠροσθ. τοποθεσίαςpencilΕπεξεργασίαΧτίστηκε από τον Φωκίωνα Λαλέλλη το 1907. Στη Σουράδα Μυτιλήνης tagΠροσθ. ετικετώνpinΠροσθ. τοποθεσίαςpencilΕπεξεργασίαΑρχοντικό Κατσάνη. Στη Σουράδα Μυτιλήνης. Το αρχοντικό χτίστηκε από τον Νικόλαο Μητρέλια. Όταν απεβίωσε, έμεινε στη σύζυγό του γιατί δεν είχαν παιδιά. Μετά τον θάνατο και της συζύγου του Ν. Μητρέλια, περιήλθε στην αδελφή της η οποία παντρεύτηκε τον Οδυσσέα Κατσάνη. Στη συνέχεια περιήλθε στον γιο τους, ψυχίατρο Μισέλ Κατσάνη ο οποίος απέκτησε γιο, που πήρε το όνομα του παππού του Οδυσσέα Κατσάνη. Σε σχετική ανάρτηση που έκανε για το αρχοντικό ο Κώστας Καρδαλάς, ο Αντώνης Χατζηχαραλάμπους σχολίασε ότι τα αρχιτεκτονικά σχέδια τα έκανε ο περίφημος ζωγράφος Μαλέας. Την πληροφορία αυτή διέσωσε ο γνωστός ζωγράφος Γιώργος Πέρρος.Πύργος Κωνσταντίνου Χατζηχριστόφα στη Σουράδα της Μυτιλήνης. Η ανέγερση της διήρκεσε τέσσερα χρόνια, ανάμεσα στα 1912-1916 και ως αρχιτέκτονας αναφέρεται ο Ασημάκης Φούσκας. Είναι το πρώτο σπίτι της Μυτιλήνης εξοπλισμένο με κεντρική θέρμανση (καλοριφέρ). Την εγκατάσταση έκαναν Γάλοι τεχνικοί. Η επίπλωση της κατοικίας ήταν από την Οδησσό. Στον περιβάλλοντα χώρο υπήρχε η στέρνα νερού, το αμαξοστάσι… Δείτε περισσότερα tagΠροσθ. ετικετώνpinΠροσθ. τοποθεσίαςpencilΕπεξεργασίαΟικία Παναγιώτη Βαμβούρη. Η κατοικία κτίστηκε στο τότε προάστιο της Μυτιλήνης, το Μακρύ Γιαλό. Άρχισε να κτίζεται το 1897 και τελείωσε το 1900. Αρχιτέκτονας ήταν ο Αργύρης Αδαλής. Η κατασκευή στοίχισε 5.000 τούρκικες λίρες και χρησιμοποιήθηκε πέτρα Σαμουρσάκ. Η διακόσμηση είναι άγνωστων Σμυρναίων καλλιτεχνών. Ο Παν. Βαμβούρης ήταν γόνος παλιάς Μυτιληνιάς οικογένειας γαιοκτημόνων και προεστών. Ο ίδιος και ο αδελφός του Μιχαήλ μετανάστευσαν νέοι στη Βραΐλα της Ρουμανίας, σε θείους που ήταν ήδη εγκαταστημένοι εκεί. Ασχολήθηκε με την καλλιέργεια και εμπορία σιτηρών. Επέστρεψε πλούσιος στη Μυτιλήνη περίπου 50 ετών και παντρεύτηκε κόρη της οικογένειας Μιχαήλ Κούμπα. Τότε έκτισε αυτή την κατοικία. Διετέλεσε δημογέροντας Μυτιλήνης επί σειρά τεσσάρων θητειών, ανάμεσα στα 1900-1908Μυτιλήνη Χτίστηκε από τον Ιωάννη Λαλέλλη το 1926. Αρχιτέκτονας ήταν ο Ασημάκης Φούσκας.Μυτιλήνη. Αρχοντικό Μιχαήλ Κατσάνη. Βρίσκεται στο Κιόσκι. Χτίστηκε το 1908 σε σχέδια του αρχιτέκτονα Αργ. Αδαλή.Το αρχοντικό του Αθανασίου Φορτούνα στην Καβέτσου. Τα σχέδια ήταν του Αργύρη Αδαλή.Αρχοντικό «Αποστόλου Ευστρατίου» στη Σουράδα της Μυτιλήνης. Η χρονολογία ανέγερσης εκτιμάται γύρω στα 1905. Ως προς τον αρχιτέκτονα υπάρχουν δύο διαφορετικές εκδοχές. Σύμφωνα με την πρώτη εκδοχή τα σχέδια ήταν ξένου αρχιτέκτονα από την Αγγλία ή την Σκωτία που ο Ευστρατίου είχε προσκομίσει από την εκεί παραμονή του, ενώ κατά μια δεύτερη εκδοχή ήταν ο Αργύρης Αδαλής. Το κτίριο έχει κατασκευαστεί με κόκκινα δομικά τούβλα που φέρουν σφραγίδα Μασσαλίας. Ο Ευστρατίου νυμφεύτηκε την Μερόπη κόρη του Γιαννίκου Χριστοφίδη. Με την προίκα της συζύγου του, που ανερχόταν στο ποσό των 30.000 λιρών έχτισε τον αποκαλούμενο «κόκκινο Πύργο» της Μυτιλήνης.
